به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ امام جواد علیهالسلام بهعنوان جوانترین امام شیعه، نمادی روشن از پیوند ایمان، شعور، کرامت و مسئولیتپذیری در سنین نوجوانی و جوانی است؛ الگویی که میتواند نگاه جامعه به «پسران» و جایگاه آنان در ساخت تمدن دینی و اجتماعی را اصلاح و تقویت کند. از همین منظر، پیوند میلاد آن حضرت با «روز پسر» معنا و عمق بیشتری مییابد.
جامعهای که به کرامت نفس توجه کند، مسیر کاهش آسیبها را نه از مجازات و برخوردهای سطحی، بلکه از درون انسان آغاز میکند. اهلبیت علیهمالسلام همواره بر این نکته تأکید داشتهاند که اصلاح رفتار، ثمره اصلاح نگاه انسان به خود و ارزش وجودی خویش است؛ موضوعی که در سخنان کارشناسان دینی حاضر در این گزارش نیز برجستگی ویژهای دارد.
نامگذاری مناسبتها در تقویم رسمی، اگر همراه با تبیین و فرهنگسازی باشد، میتواند نقشی مؤثر در شکلدهی به افکار عمومی ایفا کند. همانگونه که «روز پدر»، «روز مادر» و «روز دختر» در سالهای گذشته به بستری برای توجه به حقوق و کرامت این اقشار تبدیل شدهاند، «روز پسر» نیز ظرفیتی جدی برای بازتعریف جایگاه پسران و مسئولیتهای فردی و اجتماعی آنان به شمار میرود.
این گزارش با نگاهی جامع، به بررسی ابعاد مختلف شخصیت امام جواد علیهالسلام و نسبت آن با تربیت نسل پسران میپردازد؛ از کرامت انسانی و تفقه در دین گرفته تا نقش علم، اخلاق و حضور اجتماعی، تا نشان دهد چگونه سیره آن امام همام میتواند راهنمایی عملی برای تعالی فردی و سلامت اجتماعی امروز باشد.
روز میلاد امام جواد (ع)، فرصت احیای «روز پسر» و افزایش کرامت پسران
حجتالاسلام عبدالحمید صادقی، نویسنده و پژوهشگر دینی در گفتگو با خبرنگار مهر به مناسبت میلاد امام جواد (ع) با تأکید بر نقش کرامت و احترام به شخصیت فردی در کاهش آسیبهای اجتماعی، اظهار کرد: اگر افراد جامعه برای خود ارزش قائل باشند، شهوات، گناهان و آلودگیها در نگاه آنان حقیر میشود و جامعه به سمت سلامت حرکت میکند.
نویسنده و پژوهشگر دینی افزود: امام جواد علیه السلام تنها فرزند امام رضا یعنی همسایه ما مشهدیها محسوب میشوند.
وی در ادامه با طرح این پرسش که چگونه میتوان جامعه را از آلودگیها پاک و سالم کرد، تصریح کرد: سالم شدن جامعه در گرو سالم بودن تکتک افراد آن است و راه سلامت فردی و اجتماعی را میتوان در کلام نورانی اهلبیت علیهمالسلام یافت. در همین راستا، روایتی نورانی از امیرالمؤمنین علی علیهالسلام وجود دارد که میتواند پاسخ این پرسش باشد.
صادقی افزود: امام علی علیهالسلام میفرمایند «مَن کَرُمَت عَلیه نَفسُهُ هانَت عَلیهِ شَهَواته»؛ یعنی کسی که نفس و وجودش برای خودش محترم و باارزش باشد، شهوات، پستیها، گناهان و آلودگیها در نگاه او حقیر خواهد شد. چنین فردی حاضر نیست خود را آلوده به شهوات و گناهان کند.
نویسنده و پژوهشگر دینی با بیان تفسیری ساده از این روایت گفت: کسی که برای خودش ارزش قائل باشد، خودش را آلوده به هر گناهی نمیکند و میگوید شأن من بالاتر از این است که وارد این بچهبازیها و مسخرهبازیها شوم. حتی اگر کسی نبیند و نشنود و سرزنشی هم در کار نباشد، خودِ فرد راضی نمیشود رفتار زشتی انجام دهد؛ چه این رفتار داد زدن در خیابان باشد، چه سیگار کشیدن، چه چشمچرانی یا اختلاس یا هر گناه دیگری.
وی با تأکید بر اینکه ارتقای شأن و کرامت انسانی، راه مهم دوری جامعه از گناهان است، به ارتباط این موضوع با میلاد امام جواد علیهالسلام اشاره کرد و گفت: سالهاست که در کشور، میلاد امیرالمؤمنین علیهالسلام به عنوان روز پدر، میلاد حضرت زهرا سلاماللهعلیها به عنوان روز مادر و میلاد حضرت فاطمه معصومه سلاماللهعلیها به عنوان روز دختر گرامی داشته میشود، اما از روز پسر غفلت شده بود.
صادقی ادامه داد: خوشبختانه چند سالی است که با مطالبه مردم و همت برخی مسئولان، روز میلاد امام جواد علیهالسلام به نام روز پسر نامگذاری میشود. این نامگذاری کاملاً با شخصیت امام جواد علیهالسلام تناسب دارد؛ چراکه ایشان در سن نوجوانی و در حدود هشت سالگی به امامت رسیدند و همچنین طبق فرموده امام رضا علیهالسلام، مبارکترین مولود نام گرفتند.
نویسنده و پژوهشگر دینی تأکید کرد: اگر میخواهیم جامعهای سالم، عفیف و ارزشمند داشته باشیم، باید پسرانی تربیت کنیم که خودشان را باارزش بدانند و گناه را بیارزش. گرامیداشت روز پسر و احترام واقعی به پسران و جوانان میتواند نقش مهمی در پیشگیری از بسیاری از ناهنجاریها ایفا کند.
وی افزود: پسری که برای خودش ارزش قائل باشد، حاضر نیست در خیابان فحاشی کند، به دیگران مزاحمت برساند، چشمچرانی کند یا با رفتارهای ناهنجار خود را تخلیه کند. چنین فردی حتی ارزش و شخصیت خود را با ماشین، دوردور کردن یا ظواهر مادی تعریف نمیکند و میداند که این انسان است که به ابزارها ارزش میدهد، نه برعکس.
صادقی بیان کرد: روزهایی مانند میلاد امام جواد علیهالسلام و نامگذاری آن به عنوان روز پسر، فرصت مغتنمی برای ارتقای شأن پسران و دور کردن آنان از گناه است.
انشاءالله که بتوانیم رهرو واقعی امام جواد علیهالسلام باشیم.
سیره علمی و اجتماعی امام جواد (ع) الگوی مدیریت فرهنگی است
حجت الاسلام احمد سیبویه، رئیس بنیاد علمی فرهنگی ولایت و مدارس علمیه ولایت و امام حسین علیهالسلام در گفتگو با خبرنگار مهر با تأکید بر جایگاه ویژه امام جواد علیهالسلام در عرصه علم و اجتماع، سیره عملی آن حضرت را الگویی راهبردی برای فعالیتهای فرهنگی، علمی و اجتماعی دانست و اظهار کرد: علم الهی وابسته به سن و سال نیست و حضور مؤثر در میدان جامعه، از شاخصههای اصلی سبک زندگی اهلبیت (ع) است.
رئیس بنیاد علمی فرهنگی ولایت و مدارس علمیه ولایت و امام حسین علیهالسلام به تبیین سیره علمی و اجتماعی امام جواد علیهالسلام پرداخت و افزود: زندگی امامان معصوم (ع)، بهویژه امام جواد علیهالسلام، دارای دو بُعد برجسته علمی و اجتماعی فرهنگی است که هر دو میتواند الگوی عملی برای جامعه امروز باشد.
وی با اشاره به آغاز امامت امام جواد علیهالسلام در سنین کودکی و نوجوانی، گفت: آن حضرت در شرایطی به امامت رسیدند که تردیدهای جدی نسبت به امامت امام کمسنوسال در جامعه اسلامی وجود داشت، اما با تکیه بر علم الهی، نشان دادند که دانش و هدایت الهی وابسته به سن و سال نیست.
سیبویه با دانشمندان دربار عباسی، بهویژه در حضور مأمون، تصریح کرد: امام جواد (ع) در این مناظرات، بدون هیاهو، قدرتنمایی یا تحقیر طرف مقابل، با روشی عقلانی، مستدل، آرام و اخلاقمحور، الگویی ماندگار از گفتوگوی علمی سالم را به جامعه معرفی کردند.
رئیس بنیاد علمی فرهنگی ولایت و مدارس علمیه ولایت و امام حسین علیهالسلام افزود: یکی از درسهای مهم سیره علمی امام جواد علیهالسلام برای فضای علمی و رسانهای امروز، پرهیز از بزرگنمایی یا تحقیر است؛ یعنی انتقال درست و صادقانه واقعیتها، بدون پایین آوردن شأن امور مهم و بدون شأنسازی برای امور بیاساس.
وی با تأکید بر بُعد اجتماعی زندگی امامان معصوم (ع)، خاطرنشان کرد: جایگاه علمی اهلبیت (ع) هیچگاه مانع حضور فعال آنان در عرصههای اجتماعی نبوده است. هر جا مردم نیاز داشتند، ائمه (ع) در میدان حضور داشتند و برای حل مسائل اجتماعی، فرهنگی و معیشتی تلاش میکردند.
سیبویه با اشاره به ایجاد شبکههای اجتماعی گسترده توسط ائمه معصومین (ع)، گفت: در زمان امام جواد علیهالسلام نیز شبکهای هوشمند از ارتباطات مکتوب و شفاهی برای انتقال پیامها، مأموریتها و کمک به مردم در مناطق مختلف شکل گرفته بود که نمونهای روشن از مدیریت هوشمند در شرایط سخت و پرفشار به شمار میرود.
رئیس بنیاد علمی فرهنگی ولایت و مدارس علمیه ولایت و امام حسین علیهالسلام این سیره را الگویی مهم برای نهادهای مسئول، فرهنگی و حاکمیتی دانست و افزود: کسانی که خود را پیرو امام جواد علیهالسلام میدانند، باید با تمام وجود در کف میدان جامعه و در بین مردم حضور داشته باشند و نسبت به مسائل و مشکلات اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بیتفاوت نباشند.
وی در ادامه، با اشاره به روایتی از اهلبیت علیهمالسلام، سه عامل جلب محبت و اعتماد مردم را «انصاف در رفتار»، «همدلی و همراهی در سختیها» و «داشتن دلی پاک و سالم» برشمرد و تأکید کرد: اگر انصاف در معاملات، تعاملات و حتی در نوع نگاه ما به دیگران رعایت شود، بسیاری از مشکلات اجتماعی برطرف خواهد شد.
سیبویه خاطرنشان کرد: همدلی میان مردم و مسئولان، که بارها مورد تأکید مقام معظم رهبری قرار گرفته، میتواند بخش مهمی از مسائل کشور را حل کند و سلامت قلب و نیت خالص نیز تأثیر مستقیم بر رفتارها و کاهش اختلافات دارد.
رئیس بنیاد علمی فرهنگی ولایت و مدارس علمیه ولایت و امام حسین علیهالسلام با تأکید بر اینکه دین، سبک زندگی است، گفت: سیره اهلبیت (ع) برای زندهکردن واقعی انسان آمده است؛ حیاتی که مبتنی بر عقل، منطق، انتخاب آگاهانه و رفتار مخلصانه در قبال خود، خانواده و جامعه شکل میگیرد.
وی ضمن تبریک ولادت باسعادت امام جواد علیهالسلام، ابراز امیدواری کرد: با تأسی به سیره علمی و عملی آن حضرت و بهرهگیری از برکات این ایام، هر روز ما نقطه آغازی برای رشد، تغییر و کمال فردی و اجتماعی باشد.
تفقه در دین، نردبان عزت و تعالی انسان است
حجتالاسلام علی مؤمنی، امام جماعت حرم مطهر رضوی در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به سیره عملی امام جواد (ع)، تفقه در دین و آگاهی دینی را شرط رسیدن به عزت، عظمت و تعالی انسانی دانست و اظهار کرد: اطاعت از دستورات الهی مسیر حقیقی رسیدن انسان به خداوند است.
امام جماعت حرم مطهر رضوی با اشاره به جایگاه ویژه امام جواد (ع) در سیره اهلبیت (ع) بیان کرد: امام جواد (ع) از فرزندانی هستند که در دوران بزرگسالی امام رضا (ع) به ایشان عطا شدند و محبت ویژه امام رضا (ع) نسبت به این فرزند، حتی در هنگام عبادت و نماز، جلوهای روشن از عظمت این پیوند الهی است.
وی با تأکید بر سیره عملی امام جواد (ع) افزود: آن حضرت همواره بر تفقه در دین تأکید داشتند و میفرمودند تفقه، بهایی برای هر چیز گرانبها و نردبانی برای رسیدن به هر بلندی است. اگر انسان بخواهد به قلههای عزت، عفت، حیا و کرامت برسد، باید از آگاهی و دانش دینی برخوردار باشد.
مؤمنی یکی از مشکلات اساسی بشر را ناآگاهی از برنامههای الهی دانست و تصریح کرد: هر انسان، اعم از زن و مرد، موظف است دستورات الهی را بشناسد؛ خداوند به چیزی امر نکرده مگر برای احیای انسان و از چیزی نهی نکرده مگر برای حفظ عزت و کرامت او.
امام جماعت حرم مطهر رضوی با تشبیه مسیر زندگی به جادهای نیازمند علائم راهنما گفت: همانگونه که راننده برای حفظ جان خود به تابلوها و شرایط جاده توجه میکند، انسان نیز برای سلامت و سعادت دنیوی و اخروی باید به دستورات خداوند، پیامبران و امامان (ع) پایبند باشد.
وی در پایان تأکید کرد: امام جواد (ع) بر این نکته تصریح دارند که هر اقدامی نیازمند علم، آمادگی و درایت است و امیدواریم همه ما با اقتدا به سیره آن حضرت، در مسیر بندگی و تعالی انسانی گام برداریم.
امامت موهبتی الهی است و به سن و سال وابسته نیست
طاهره سیرجانی، استاد حوزه علمیه در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: امامت امام جواد (ع) در سن کم، جلوهای روشن از موهبت الهی بودن مقام ولایت است.
استاد حوزه علمیه گفت: امام جواد علیهالسلام در ۱۰ رجب سال ۱۹۵ هجری قمری در مدینه منوره متولد شدند. نام مبارک ایشان «محمد» و از القاب مشهور آن حضرت «جواد» و «تقی» است و لقب «تقی» بیش از دیگر القاب شناخته شده است. مادر گرامی امام جواد (ع) نیز با نامهای «سبیکه نُوبِیَّه و خَیْزُران» در منابع تاریخی ثبت شدهاند.
وی ادامه داد: امام محمدتقی (ع) در حالی که تنها هشت سال داشتند، پس از شهادت پدر بزرگوارشان امام رضا علیهالسلام در سال ۲۰۳ هجری قمری، به مقام امامت رسیدند. این مسئله برای دستگاه خلافت عباسی بهویژه مأمون نگرانکننده بود، چراکه خلفای عباسی همواره از نفوذ معنوی و گسترش فضائل اهلبیت (ع) در میان مردم هراس داشتند.
سیرجانی افزود: مأمون عباسی برای کنترل امام جواد (ع)، تصمیم گرفت ایشان را تحت نظارت قرار دهد و به همین منظور، دختر خود «امالفضل» را به ازدواج امام درآورد تا مراقبت از درون خانه صورت گیرد. همچنین همانگونه که با امام رضا (ع) رفتار کرده بود، مجالس مناظره و بحث علمی ترتیب داد تا بهگمان خود امام را در تنگنا قرار دهد، غافل از آنکه مقام امامت موهبتی الهی است و به کم یا زیاد بودن سن وابسته نیست.
این استاد حوزه علمیه با اشاره به شرایط فکری و فرهنگی آن دوران گفت: در دوره امام جواد (ع)، فرقههای گوناگون اسلامی و حتی غیر اسلامی فعال بودند و علوم و معارف ملتهای دیگر ترجمه و در اختیار مردم قرار گرفته بود. امام جواد (ع) با وجود سن کم، با اتکا به علم الهی و الهام ربانی، وارد مناظرات علمی شدند و همانند پدران و اجداد بزرگوار خود به تبیین احکام اسلامی و پاسخ به شبهات پرداختند.
وی تصریح کرد: عمر شریف امام جواد (ع) ۲۵ سال و مدت امامت ایشان ۱۷ سال بود. در دوره خلافت معتصم عباسی، امام به اجبار از مدینه به بغداد فراخوانده شدند و در محرم سال ۲۲۰ هجری قمری وارد این شهر شدند.
سیرجانی با اشاره به نحوه شهادت امام جواد (ع) بیان کرد: بهدلیل ترس از انتقال خلافت از بنیعباس به علویان، توطئهای شوم برای به شهادت رساندن امام طراحی شد. امالفضل، همسر امام، با تحریک معتصم عباسی و جعفر پسر مأمون و تحت تأثیر حسادت نسبت به حضرت، فریب خورد و در نهایت با قرار دادن سم کشنده در انگور، آن را به امام خوراند. امام جواد علیهالسلام پس از تناول انگور مسموم، دچار درد شدید شدند و سرانجام به شهادت رسیدند.
امام جماعت حرم مطهر رضوی تأکید کرد: زندگی و شهادت امام جواد (ع) نشاندهنده جایگاه والای امامت، علم الهی اهلبیت (ع) و مظلومیت آنان در برابر حکومتهای جور عباسی است.
روز پسر؛ فرصتی برای احیای کرامت نوجوانان در پرتو سیره امام جواد (ع)
گرامیداشت میلاد امام جواد علیهالسلام بهعنوان روز پسر، صرفاً یک نامگذاری تقویمی نیست، بلکه فرصتی برای بازنگری در شیوه نگاه به پسران، نوجوانان و جوانان است؛ نگاهی که بهجای سرزنش و بدبینی، بر اعتماد، احترام، هویتبخشی و ارتقای شأن انسانی آنان استوار باشد.
تجربه تاریخی زندگی امام جواد علیهالسلام نشان میدهد که جوانی نه مانع علم و مسئولیت است و نه توجیهی برای نادیده گرفتن ظرفیتهای انسانی. ایشان با وجود سن کم، در میدان علم، مناظره، مدیریت اجتماعی و هدایت دینی حضوری فعال و اثرگذار داشتند و همین مسئله میتواند الهامبخش تربیت نسل مؤمن و آگاه امروز باشد.
کارشناسان دینی حاضر در این گزارش، بر این نکته تأکید دارند که تفقه در دین، انصاف در رفتار، همدلی اجتماعی و حفظ پاکی دل، از مهمترین ابزارهای ساخت جامعهای سالم و باکرامت است؛ جامعهای که در آن پسران، خود را ارزشمند میدانند و تن به رفتارهای ناهنجار و گناهآلود نمیدهند.
میلاد امام جواد علیهالسلام دعوتی دوباره به بازگشت به سیره اهلبیت (ع) است؛ سیرهای که راه عزت، عقلانیت، کرامت و مسئولیتپذیری را به انسان میآموزد. امید است با احیای آگاهانه «روز پسر» و بهرهگیری از آموزههای نورانی آن امام همام، گامی مؤثر در مسیر تعالی نسل آینده و سلامت جامعه برداشته شود.
